Kącik logopedyczny

 

Rozwój mowy u dzieci

Rozwój mowy dziecka przebiega etapami. Już o od początku swoich dni maluszek staje się istotą społeczną, która zaczyna nawiązywać kontakty z najbliższym otoczeniem. Rozwój mowy każdego malca przebiega indywidualnym torem. Wyróżnia się cztery okresy kształtowania się mowy:

1. Melodii (od 0 do 1. roku życia).

2. Wyrazu (od 1 do 2. roku życia).

3. Zdania (od 2 do 3. roku życia).

4. Swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7. roku życia).

 

Co to znaczy prawidłowy rozwój mowy?

Rozwój mowy przebiega prawidłowo, gdy dziecko:

• mówi dużo i wyraźnie, wypowiadając wszystkie głoski poprawnie,

• jego wypowiedzi są poprawne gramatycznie,

• rozumie, co się do niego mówi,

• mówi melodyjnie i swobodnie tzw. czystym głosem (nie nosowo), z zachowaniem intonacji, nie jąka się,

• język w czasie wypowiedzi układa się prawidłowo w jamie ustnej, czyli przeważnie centralnie (nie na boki) i nie wchodzi między zęby.

 

Trzylatek

• rozumie to, co do niego mówimy, i spełnia proste polecenia: przynieś piłkę, podnieś klocek, idziemy do łazienki itp.

• pytany podaje swoje imię,

• wypowiada kilkuwyrazowe zdania, mówi chętnie i dużo (używa około 1000 słów),

• zadaje pytania nie zawsze jasno sprecyzowane,

• powinien wymawiać prawidłowo: wszystkie samogłoski, spółgłoski p,b,m,f,w,t,d,n,l,ś,ź,ć,dź,ń k,ch,j,ł. Głoski sz,ż,cz,dż oraz s,z,c,dz mogą być wymawiane jako ś,ź,ć,dź a głoska r jako l.

 

Czterolatek

• rozumie i wykonuje nasze polecenia,

• rozpoznaje i nazywa podstawowe kolory,

• pytany odpowiada, co robi. Odpowiada na pytania (dlaczego?),

• jest zaciekawiony poprawnością językową, choć w jego mowie zdarzają się niepoprawne konstrukcje gramatyczne,

• zadaje bardzo dużo pytań, używa około 1500 słów,

• stosuje neologizmy dziecięce, gdy nie pamięta lub nie zna nazwy przedmiotu czy zjawiska (np. ucholog – lekarz od uszu). Nie należy utrwalać neologizmów i zawsze podawać prawidłową nazwę,

• powinien wymawiać: s,z,c,dz (twardo z zamkniętymi zębami); głoski sz,ż,cz,dż mogą być wymawiane jako s,z,c,dz a głoska r jako l,

• nie powinniśmy zmuszać dziecka do wymowy głoski r, gdyż aparat mowy nie jest jeszcze na to przygotowany i może dojść do wytworzenia nieprawidłowego dźwięku (np. r – tylnojęzykowe).

 

Pięciolatek

• stosuje wypowiedzi wielozdaniowe, opowiada zdarzenia, opisuje przedmioty i ich zastosowanie, używa różnych przyimków,

• uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo – skutkowe,

• potrafi wyjaśnić znaczenie słów, używa ponad 2000 słów,

• może wymawiać jeszcze r jako l, natomiast prawidłowo sz,ż,cz,dż

 

Sześciolatek

• swobodnie posługuje się mową, świadomie używa jej do przekazywania swojej wiedzy, emocji,

• w sposób naturalny porozumiewa się z rówieśnikami i dorosłymi,

• używa około 3000 słów,

• wymawia prawidłowo wszystkie głoski.

 

Na co warto zwrócić uwagę?

• Na każdym etapie rozwoju dziecka uwagę powinien zwrócić sposób wymowy głosek dźwięcznych, np. z (samek - zamek), g (karnek – garnek), w (fota – woda). Świadczy to o zaburzeniu dźwięczności i wymaga terapii logopedycznej.

• Niepłynność w mowie, np. „popopokaż mi oooobrazek”, „maaamaaa wróóóciii”, „kot, kot, kot” może być początkiem jąkania, które wymaga konsultacji psychologicznej i logopedycznej. U dziecka w wieku 2-3 lat może to być objaw niepłynności rozwojowej (może trwać do 12 miesięcy), która powinna sama ustąpić.

• Sprawdźmy, czy dziecko dobrze słyszy – jak reaguje na nasze pytania (czy je słyszy, czy konieczne jest kilkakrotne powtórzenie), czy nie mówi zbyt głośno, a może często prosi o zwiększenie siły głosu w magnetofonie lub telewizji? Mogą to być objawy problemów ze słuchem.

• Obserwujmy sposób oddychania dziecka – synchronizacja mowy z oddychaniem jest bardzo ważna – mówimy na wydechu; małe dzieci mogą mieć skróconą fazę wydechową i zaczynają mówić na wdechu.

• Przyjrzyjmy się, czy dziecko nie ślini się zbyt mocno – być może utrwaliło nawyk połykania niemowlęcego, język leży wtedy na dole, sprawia wrażenie jakby go było za dużo.

 

Warto skontaktować się z logopedą, gdy mamy jakiekolwiek wątpliwości związane z rozwojem mowy dziecka. Im wcześniej rozpoczniemy terapię logopedyczną, tym większa szansa na sukces.

 

Przykładowe ćwiczenia narządów artykulacyjnych

 

Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest m.in. sprawne działanie narządów mowy. Realizacja każdej głoski wymaga innego układu artykulacyjnego i innej pracy mięśni.

Ćwiczenia języka:

- wysuwanie języka – język wąski (unoszenie w kierunku nosa przy szeroko otwartych ustach), język szeroki;

- kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i w lewo;

- oblizywanie językiem ust ruchem okrężnym (jak kotek po mleczku);

- unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego;

- dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych;

- dotykanie językiem poszczególnych zębów – po kolei (liczymy ząbki);

- oblizywanie zębów ruchem okrężnym języka przy szeroko otwartych ustach;

- wypychanie językiem policzków;

- mlaskanie czubkiem i środkiem języka.

 

 

 

Ćwiczenia warg:

- szerokie otwieranie i zamykanie ust;

- wysuwnie warg do przodu (tworzenie „dzióbka”), rozchylanie warg (jak przy samogłosce e);

- układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną;

- dolną wargą zasłonić dolne zęby; górną – górne zęby;

- dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu; parskanie, cmokanie;

- wymawianie samogłosek: i-u, a następnie a, e, u, i, o, y (zachować tę kolejność);

- przytrzymywanie ołówka między górną wargą a nosem.

 

Ćwiczenia oddechowe:

- chłodzenie gorącej zupy (dmuchanie ciągłym strumieniem);

- dmuchanie na piórka, waciki, płomyk świecy, kawałki bibuły, styropianu;

- zdmuchiwanie ze stołu skrawków pociętej bibuły;

- ćwiczenia: wdech nosem - wydech buzią, wdech nosem – wydech nosem (wąchamy kwiatki);

- puszczanie baniek mydlanych;

- przenoszenie za pomocą słomki kuleczek papierowych lub styropianowych;